ثبت طرح صنعتی
در زبان معمول، ثبت طرح صنعتی معمولا به شکل و ظاهر کلی یک کالا اشاره دارد اما در زبان حقوق مالکیت فکری طرح صنعتی خصوصیات مربوط به شکل و ساختار، و یا نقش و تزئینات به کار رفته در یک کالا به واسطه یک فرایند صنعتی که در کالای خاتمه یافته ایجاد چشم نوازی و جذابیت کند.
بنابراین به عنوان یک قاعده کلی ، طرح صنعتی متشکل از:
ویژگی های سه بعدی مانند شکل یک کالا
ویژگی های دو بعدی مانند تزئینات ، خطوط یا رنگهای به کار رفته در یک کالا
ترکیبی از موارد فوق
در حوزه مالکیت فکری سه بخش بسیار مهم دارد که شامل :
ثبت اختراع
ثبت طرح صنعتی
ثبت علامت یا نشان تجاری
ثبت طرح صنعتی بیشتر در خصوص ظاهر محصول بوده و فعالان حوزه صنعت و واحدهای تولیدی با آن سروکار خواهند داشت. بنابراین شکل ظاهری و نوع طراحی حرف اول را برای ثبت طرح خواهد زد و حتی گاهی فناوری یا تکنولوژی یک طرح صنعتی ممکن است تکراری باشد. نمونه بارز این نوع ثبت را می‌توان در طراحی جدید خودروها مثال زد.
خودرو یکبار برای همیشه اختراع شده و ممکن است برخی تغییرات در قطعات یا اجرای آن همچنان اختراع محسوب شود، اما تغییر در شکل ظاهری آن را می‌توان به عنوان طرح صنعتی ثبت کرد. بنابراین بین ثبت اختراع و چگونگی ثبت اختراع در ثبت طرح صنعتی تفاوت وجود دارد و نباید آن را یکی دانست. با این حال ممکن است یک طرح به هر دو صورت یاد شده به ثبت برسد.
قوانین جدید ثبت طرح صنعتی در سال 1401
قوانین ذکر شده در سه بخش و شصت و شش ماده تنظیم شده که فصل اول مربوط به ثبت اختراع، فصل دوم مربوط به ثبت طرح صنعتی و فصل آخر نیز مربوط به ثبت علائم تجاری است.
فصل 2 از ماده بیست تا سی را به خود اختصاص داده و برای افرادی که نیاز ثبت طرح‌های صنعتی دارند ، دانستن و رعایت این مواد قانونی کاملا ضروری است .
توجه داشته باشید در ماده بیست این قانون در رابطه با تعریف طرح صنعتی آمده که:
«هر گونه ترکیب خطوط یا رنگ‌ها و هرگونه شکل سه بعدی با خطوط، رنگ‌ها یا بدون آن، به گونه‌ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد، طرح صنعتی می‌گویند. در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نمی‌باشد.»
ضمنا در بخش های دیگری از این قانون در خصوص شرایط ثبت طرح صنعتی آمده است که:
«طرح صنعتی زمانی قابل ثبت است که جدید و یا اصیل باشد. این طرح زمانی جدید است که از طریق انتشار به طور محسوس و یا از طریق استفاده به هر نحو دیگر قبل از تاریخ تسلیم اظهارنامه یا بر حسب مورد قبل از حق تقدم اظهارنامه برای ثبت در هیچ نقطه‌ای از جهان برای عموم افشاء نشده باشد.»
این قوانین همچنین در مورد سایر موارد مربوط به ثبت اثر حاوی نکات ارزشمندی است.
دو قانون و آیین‌نامه زیر از جمله مواد قانونی مهم در این زمینه به شمار می‌روند.
قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386
آیین‌نامه اجرایی قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری
ویژگی های طرح صنعتی قابل ثبت
طرح صنعتی هم مانند اختراع دارای شرایطی برای قابل ثبت بودن دارد.
یکی از این شرایط دارا بودن طرح جدید می باشد. طرح های صنعتی هنگامی جدید است که از طریق انتشار به طور محسوس و یا از طریق استفاده به هر نحو دیگر قبل از تاریخ تسلیم اظهارنامه یا برحسب مورد قبل از حق تقدم اظهار نامه برای ثبت در هیچ منطقه ای از جهان برای عموم افشاء نشده باشد.
یکی دیگر از موارد را می توان اصیل بودن یک طرح عنوان کرد. اصیل بودن یک طرح بدین ترتیب معنی می شود که توسط خود فرد طراحی شود و تقلید یا رونوشتی از یک طرح دیگر یا طرح های موجود نباشد.
شرط سوم داشتن شخصیت فردی طرح می باشد. این بدین معنی است که تاثیری که یک طرح در ذهن عموم دارد با تاثیری که طرح های پیشین دارند متفاوت باشد و به مصرف کننده حس متفاوت تری را القا کند.
شرط چهارم عدم استفاده از نماد یا نشان های رسمی در طرح، یعنی عموم در انتخاب یک طرح تحت تاثیر نمادهای رسمی قرار نگیرند..
شرط اخر طرح نباید در تضاد با اخلاق حسنه و نظم عمومی باشد.
مراحل ثبت طرح صنعتی :
برای شروع ثبت طرح صنعتی ابتدا باید اظهارنامه مخصوص ثبت طرح صنعتی را به همراه نقشه، عکس و سایر مشخصات گرافیکی کالا که تشکیل دهنده‌‌ی طرح صنعتی هستند، به مرکز مالکیت معنوی تقدیم کرد. همچنین باید نوع محصولی که طرح صنعتی برای آن محصول استفاده میشود را مشخص کرد.
اگر طرح صنعتی به شکل سه بعدی باشد (مثل نمونه مدادتراش‌های بالا)، ممکن است مرکز مالکیت معنوی ماکت یا نمونه‌‌ی واقعی آن را نیز به همراه اظهارنامه درخواست کند.
پس از بررسی های لازم و در صورت احراز شرایط، طرح صنعتی به ثبت رسیده و کپی برداری از آن بدون اجازه‌‌ی دارنده‌‌ی حق طرح با ضمانت اجرای قانونی مواجه خواهد شد.
مدارک ثبت طرح صنعتی :
1- مدارك هويتی متقاضي و طراح؛ (کپی شناسنامه و کارت ملی برابر اصل شده برای اشخاص حقیقی و آگهی تاسیس و آخرین تغییرات جهت اشخاص حقوقی به صورت خوانا)
2- مدارك نمايندگي، در صورتي كه تقاضا توسط نماينده قانوني به عمل آيد.
3- اگر طرح صنعتي دو بعدي باشد، پنج نمونه از شكل يا تصوير گرافيكي يا پنج نمونه از طرح ترسيم شده به عنوان نمونه
4- اگر طرح صنعتي سه بعدي باشد، پنج نمونه از شكل يا تصوير گرافيكي يا پنج نمونه از طرح ترسيم شده از تمامي جوانب طرح
5- در طرح صنعتي سه بعدي، مرجع ثبت مي‌تواند ماكتي از آن را به همراه اظهارنامه درخواست نمايد. اندازه ماكتي كه متقاضي از مدل طرح خود ارائه مي‌دهد، بايد حداكثر 20×20×20 سانتي متر و وزن آن حداكثر 2 كيلوگرم و از ماده‌اي بادوام و غيرفاسد شدني باشد. شكل‌هاي گرافيكي و ترسيم شده بايد حداكثر در ابعاد 20×10 سانتي متر بوده و قابل نصب بر چهار صفحه مقوا در قطع A4 و با جوهر مشكي باشد.
نکته :
تصاویر گرافیکی مورد نظر در مرحله اظهارنامه الکترونیکی باید به صورت اسکن شده از نماهای مختلف با مشخصات فنی ذیل باشد، بدیهی است درصورت بررسی پرونده و پذیرش طرح مذکور ارائه پنج نمونه از شکل یا تصویر گرافیکی طرح ترسیم شده جهت صدور آگهی ضروری می باشد.
6- درخواست كتبي (به صورت اسکن شده و الصاق آن در پرونده الکترونیکی) به تأخير انداختن انتشار آگهي ثبت طرح صنعتي و تعيين مدت آن، در صورت تمايل.
7- درخواست كتبي (به صورت اسکن شده و الصاق آن در پرونده الکترونیکی مبني بر عدم ذكر اسم طراح، چنانچه طراح نخواهد اسم وي ذكر شود.
8- رسيد مربوط به پرداخت هزينه اظهارنامه و در صورتي كه اظهارنامه شامل دو يا چند طرح صنعتي است، رسيد مربوط به پرداخت هزينه‌هاي اضافي.
9- مدارك مربوط به حق تقدم كه بايد همزمان با تسليم اظهارنامه يا حداكثر ظرف 15 روز از آن تاريخ تسليم شود.
