تعریف مالکیت معنوی

مالکیت فکری یا معنوی مربوط به ابدعات و دستاوردهای ذهنی است که از تراوشات ذهنی فرد با استفاده از قدرت فکر و ذهن نشات می گیرد و به منصه ظهور می رسد. دارایی های فکری شامل دو دسته مهم مالکیت صنعتی که شامل پتنت ها ، نشان‌های تجاری، طراحی‌های صنعتی و نشان‌های جغرافیایی است و دسته کپی‌رایت آثار ادبی که شامل آثار ادبی و هنری می شود . همچون رمان و شعر ، نمایشنامه و فیلم، موسیقی، انواع نقاشی و تابلو ها، عکس، مجسمه‌سازی و طرح‌های معماری .

حمایت قانونی و مالکیت معنوی ( مالکیت فکری)

در زمینه مالکیت فکری یک ایده تا زمانی که تجلی پیدا نکرده باشد ، حمایتی در قانون از آن صورت نمی گیرد . ایده شما باید تجلی پیدا کرده باشد تا بتوان از حقوق آن حمایت کرد.

• ایده باید نو و خلاقانه باشد
• نمونه آن از قبل ارائه نشده باشد
• کاربرد داشته باشد و بتوان آنرا به طور صنعتی اجرا و تولید کرد.

مثلا از ایده یک داستان یا رمان تا زمانی که در ذهن نویسنده آن باشد حمایتی صورت نمی گیرد. اما به محض انتشار آن در روزنامه و مجله و کتاب و غیره به طور کامل حمایت خواهد شد. در قانون ایران ، هر نوع دارایی غیر فیزیکی مانند دانش فنی ، طرح صنعتی ، بانک اطلاعات تجاری و غیره از نوع دارایی های فکری است که از آن حمایت صورت می گیرد.

چرا مالکیت فکری مهم است ؟

برای کسب و کارهای امروزی حمایت فکری یک امر بسیار مهم و اجتناب ناپذیر است چراکه پیشرفت بشر امروز به این امور وابسته شده است.
توانمندی و قابلیت توسعه و خلق آثار فناورانه و آثار فرهنگی کمک بسیار زیادی به پیشرفت جوامع بشری می کند.
هرچه حمایت از آثار و اختراعات و ابداعات بیشتر باشد ؛ افزایش سرمایه گذاری ها در جهت نوآوری بیشتر خواهد شد.
هرچه از مالکیت فکری حمایت بیشتری صورت بگیرد ؛ موجب رشد اقتصادی ، ایجاد شغل و صنایع جدید و در نتیجه باعث افزایش کیفیت زندگی می گردد.
یک سیستم مالکیت فکری کارآمد و عادلانه، به کشورها کمک می کند تا از پتانسیل دارایی‌های فکری، به‌عنوان کاتالیزوری برای توسعه و رشد اقتصادی، رفاه اجتماعی و ارتقاء فرهنگی، بهره‌مند شوند.
سیستم مالکیت فکری ( معنوی ) ، به تعادل میان منافع مبتکران و منافع عمومی کمک نموده و محیطی را ایجاد می کند که خلاقیت و نوآوری، به یک ارزش عمومی در جامعه تبدیل گردد.

انواع مالکیت فکری

بر طبق مراجع و منابع مالکیت فکری همچون سازمان جهانی مالکیت فکری ، حقوق مبنی بر مالکیت فکری را در دسته هایی متمایز کرده اند . هر کدام از این دسته بندی ها به نوع خاصی از دارایی های فکری تعلق دارد و ویژگی های منحصر به فرد خود را دارد.
به عنوان مثال حق مالکیت پتنت ، نشان تجاری و طراحی های صنعتی ، کپی‌رایت ، نشان‌های جغرافیایی ، اسرار تجاری
پتنت Patents : پتنت به اختراع مربوط است . یک حق انحصاری برای بهره بردن از اختراع است . پدیده ای که می تواند مشکلی را حل کند. همچون محصول یا یک راهکار فنی جدید.
این حق انحصاری در حدود 20 سال به فرد صاحب امتیاز داده می شود . بدین ترتیب حق هر گونه بهره برداری یا فروش آن از دیگری سلب میشود.

نشان تجاری Trademarks : نشان تجاری یک نشانه متمایز و کاملا منحصر به فرد برای محصولات و یا خدمات یک شرکت است که باعث میشود مشتریان به راحتی آنها را از دیگر محصولات به راحتی تشخیص دهند. امروزه نشان تجاری ، همچون یک شکل ، علامت ، ترکیبی از حروف و رنگ بندی های خاص است . ما به تفصیل در مقاله های پیشین از ثبت برند و علامت تجاری صحبت کرده ایم.

طراحی های صنعتی Industrial designs : به جنبه هایی از یک محصول اشاره دارد که مربوط به جنبه های زیبایی شناختی است . مجموعه ای از ویژگی های سه بعدی ، همچون شکل و بعد ، الگوها یا خطوط و رنگ ها را شامل می شود. طرح های صنعتی از جلوه های بصری است و عوامل مهمی هستند که باعث جلب توجه مخاطب می شوند .

کپی رایت Copyright: حق مالکیت کپی با هدف حفاظت از آثار ادبی و هنری ، همچون کتا ب ، فیلم ، موسیقی و .. است . حق کپی رایت برخلاف سایر مالکیت های فکری نیازی به ثبت برای برخورداری از حق مورد نظر را در ایران ندارد.

نشان‌های جغرافیایی Geographical indications : نوعی نشانه مخصوص برای استفاده کالاهایی است که مربوط به جغرافیای ( منطقه ) خاص ، با ویژگی هایی مختص آن منطقه تولید شده است.
شرایط منطقه ای یک محل می تواند آن محصول را ویژه و منحصر به فرد کند . همچون مروارید خلیج فارس روغن زیتون توسکانی خرمای مضافتی بم و … .

اسرار تجاری Trade secrets : اسرار تجاری یک الگوی تجاری ست که مختص یک شرکت بخصوص است که اجازه نمی دهد تا مشتریان و سایر رقبا به آن دسترسی پیدا کنند . یک فرمول ، فرآیند ، طراحی ابزار یا الگوی جمع آوری داده های اطلاعاتی که آن را از سایرین متمایز می کند
اینها اطلاعات محرمانه ای است که ارزش تجاری دارند و از طرف قانون مورد حمایت قرار می گیرد.

رقابت غیرمنصفانه Protection against unfair competition : این عنوان کلی نشانگر این است که در تجارت و از نظر قانون همه چیز باید منصفانه باشد و مکر و حیله ای در تجارت صورت نگرفته باشد.

گونه های جدید گیاهی New plant varieties : انواع جدید گونه های گیاهی در حوزه کشاورزی که از طریق پیوند زدن یا مهندسی ژنتیک تولید می گردند ، به تولید کننده حقوقی تعلق می گیرد و حق انحصار تولید محصول ( تا مدت محدودی ) در انحصار وی می باشد.

مراحل ثبت ایده و اختراع

اولین اقدامی که باید برای ثبت ایده خود انجام دهید مراجعه به سامانه http://iripo.ssaa.ir است . از طریق گزینه ثبت نام متقاضی ، وارد پرتال شده و اطلاعات مربوط به شخص صاحب اثر را در فیلدهای مربوطه وارد کنید. در طی ثبت نام مدارکی از شما میخواهند که باید اسکن آنها را از قبل تهیه کرده باشید و در سامانه بارگذاری کنید. ارسال اظهارنامه به صورت غیرحضوری و تنها از طریق سامانه ذکر شده صورت می گیرد.
با طی کردن تمام مراحل ثبت نام و در انتها پیامکی حاوی اطلاعات کاربری و گذرواژه به شماره شما پیامک می گردد.
توجه داشته باشید تمام اطلاعات خواسته شده ( شماره تماس ، آدرس ، ایمیل ) مهم هستند ، لذا در وارد نمودن آنها دقت لازم و کافی داشته باشید.
بعد از این مرحله باید منتظر جواب اداره باشید. اگر اظهارنامه ارسالی شما دارای نقص یا مشکلی باشد در قسمت پیگیری اظهارنامه و خلاصه پرونده ، می توانید اخطار رفع نقص را مشاهده نمائید . شما تا 30 روز مهلت دارید تا نسبت به رفع نقص اظهارنامه اقدام کنید.
اگر در این مدت 30 روزه موفق به رفع نواقص اظهارنامه نشدید ، نگران نباشید چراکه با ذکر دلیل می توانید درخواست یکبار تمدید مهلت نمائید . در اینصورت باید گزینه درخواست استمهال رفع نقص را انتخاب کنید.
بعد از بررسی مدارک نوبت به بررسی اختراع می رسد. کارشناس مربوطه اگر مشابهتی در اختراعات ثبت شده در گذشته مشاهده نماید ، به متقاضی اعلام می دارد. در این صورت با مراجعه حضوری باید به دفاع از اختراع خود و متمایز بودن آن با سایر اختراعات بپردازید.

نتیجه نهایی ثبت اختراع

برای مشاهده نتیجه نهایی کارشناسان اداره باید صرفا از طریق همین سامانه اقدام کنید.
درصورتی که اظهارنامه شما قانونی و بدون مشکل تشخیص داده شود ، اختراع شما به ثبت خواهد رسید و موارد زیر برای شما در دفتر مخصوصی ثبت خواهد شد:
1-شماره ثبت
2-شماره دفتر اظهارنامه
3-تاریخ دقیق وصول اظهارنامه
4-نام و نشانی تسلیم کننده اظهارنامه
5-نام و نشانی وکیل درخواست کننده اختراع ( اگر توسط وکیل درخواست ثبت اختراع شده باشد)
6-موضوع اختراع
7-مدت اعتبار ورقه اختراع
8-شماره ثبت و مدت اعتبار ورقه اختراع در خارجه
9-تاریخ ثبت اختراع
10-امضای رئیس شعبه ثبت علایم تجاری و اختراعات
11-امضای درخواست کننده ثبت اختراع یا نماینده او

مالکیت صنعتی چیست ؟

مالکیت صنعتی به حقوق غیرمادی ناشی از علائم مشخص کننده می پردازد . مطالعه حقوق حاصل از خلاقیت و نوآوری آنها ، از قبیل : ورقه های اختراع ، گواهی اشیاء مصرفی ، اشکال و ترسیمات و مسائل راجع به رقابت نامشروع و سوء استفاده از حقوق مالکیت صنعتی .

ویژگی های علائم تجاری داشته باشند :

• تازگی داشته باشند
• باعث گمراه شدن مشتریان نشود
• اصالت داشته باشد
• وجه تمایز داشته باشند
• ابتکاری و خلاقانه باشند.

برای ثبت برند و  علامت تجاری باید به اداره ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی اظهارنامه ارسال کنید. مدت اعتبار ثبت آن 10 سال از تاریخ تسلیم اظهارنامه است.
لازم به ذکر است علامت تجاری قابل نقل و انتقال است که این انتقال تنها پس از ثبت در مقابل اشخاص ثالث معتبر می باشد.

 مالکیت ادبی و هنری

حقوقی که برای پدیدآورنده یک اثر در نظر می گیرند . این حق برای بهره برداری انحصاری برای مدت زمان محدود برای پدیدآورنده اثر است که این حق پس از مرگ نیز به وراث وی تعلق می گیرد.
این در صورتی است که چاپ و انتشار اثر ، برای نخستین بار در ایران صورت گرفته باشد و در هیچ کشور دیگری اجرا نشده باشد.